De vaste afbikploeg maakt momenteel stenen schoon bij een oude drukkerij van De Telegraaf in Amsterdam. De sloper bij dit transformatieproject haalt de muren met enige omzichtigheid naar beneden. Daarna tikken de mensen van het Duitse bedrijf Klinker Historika er met een bijltje de mortelresten vanaf. Voor de geoefende ploeg een kwestie van een paar seconden per steen. Als er zo’n 500 stenen op een pallet zijn gestapeld, gaat er plastic omheen en is de lading klaar voor transport naar Wormerveer. Daar staan momenteel zo’n 1,2 miljoen ‘geoogste’ bakstenen te wachten op een nieuwe bestemming. “We kunnen zo’n vijftig procent van alle stenen loskrijgen”, vertelt Bob Floris van Rebrick. “Alleen de grote brokken muur laten we liggen.”
De verwachting is dat de huidige projecten in Amsterdam en Wieringerwerf enkele honderdduizenden stenen opleveren. Klinkt als veel, maar het is een fractie van de naar schatting 120 miljoen ‘oogstbare’ bakstenen die jaarlijks vrijkomen. Rebrick heeft zich ten doel gesteld om een flink percentage terug te winnen. Streefgetal: 20 miljoen in 2030.
Het draait daarbij om duurzaamheid, onderstreept Floris. Nieuwe bakstenen worden gedurende vijf dagen in de gasoven gebakken op een temperatuur van 800 tot 1.200 °C. Dat is bij hergebruik niet nodig, dus de milieuwinst is enorm. Het bedrijf heeft becijferd dat het een CO₂-reductie oplevert van 95 procent ten opzichte van nieuwe stenen. Alleen het transport kost een klein beetje uitstoot.
Kalkmortel
Rebrick, onderdeel van Floris Bouwcenter, Bouwcenter Van Hoppe & Swinkels , Bouwcenter Concordia en Bouwcenter Esselink werd op het spoor gezet door Klinker Historika. Deze Duitse specialist wint al acht jaar bakstenen terug uit sloopprojecten en wilde zijn werkterrein uitbreiden. Het familiebedrijf uit Wormerveen deed graag mee.
Rebrick richt het vizier op slooppanden van voor 1980. In metselwerk van latere datum is de gebruikte mortel te sterk. Ouder metselwerk laat zich juist relatief eenvoudig losbikken. “Als de sloper de muur ‘afpelt’ met de bak van zijn kraan komt er al veel mortel los en valt het metselverband uit elkaar”, vertelt Floris. “Vooral als er veel kalkmortel in zit en weinig cement is de losmaakbaarheid groot.”
De Duitse handwerkers, die bij grote projecten werktafels en tenten krijgen, tikken de laatste resten ervan af. De stenen zien er dan “soms wat getrommeld” uit, maar wel mooi, vindt hij. “Het geeft een unieke esthetiek. En je behoudt iets van de historie, het zijn veelal handgemaakte stenen uit fabrieken die allang niet meer bestaan.”
Architecten zijn de belangrijkste doelgroep. Willen ze een duurzaam of circulair gebouw ontwerpen? Dan liggen hergebruikte stenen voor de hand. De kwaliteit is volgens Rebrick gegarandeerd. Voordat een afbikploeg uitrukt naar een slooplocatie ondergaan stenen een serie tests. Zo worden ze onderzocht op vorstbestendigheid, druksterkte, opname van mortel en porositeit. Is het onder de maat, dan wordt er niet geoogst. Slagen ze voor de test, dan kunnen ze een CE-keurmerk krijgen. De sloper krijgt een certificaat voor CO₂-reductie.
Teruggewonnen bakstenen hebben voor een groot deel een vormbak of strengpers waalformaat, maar de kleuren kunnen flink verschillen. Architecten kunnen in de showroom in Wormerveen kijken of er wat van hun gading bij is. De opdrachtgever kan de stenen dan beter meteen kopen, anders zijn ze weggekaapt tegen de tijd dat de bouw van start gaat. Maar voorkeuren doorgeven kan ook. Rebrick zoekt dan toekomstige sloopprojecten met overeenkomende stenen. Vraag en aanbod worden zo beter op elkaar aangesloten en de benodigde opslagtijd verkort.
Een deel van de stenen gaat naar Duitsland, andere blijven in Nederland. Zo is in Maarsbergen recentelijk een ecoduct opgeleverd met materiaal van Rebrick. Aannemer Strukton verwerkte in de Ecopassage N226 vijftigduizend in Bemmel geoogste roodmix vormbak waalformaat-stenen. Andere projecten staan op stapel.
Machinaal schoonmaken
Hergebruikte bakstenen kosten gewoonlijk iets meer dan stenen die hagelnieuw van de band af rollen. Maar dat zal niet lang meer duren, voorspelt Floris. Hij voorziet stijgende kosten van nieuwe stenen door hogere gasprijzen en stijgende CO₂-taxen. Ook telt de Milieu Kosten Indicator (MKI) steeds zwaarder.
Er bestaan al subsidies voor hergebruik van materialen die de prijs drukken, maar de grote klapper moet komen van een innovatie waaraan het bedrijf werkt. Daarmee wil Rebrick metselstenen machinaal schoonmaken in grote volumes. “We willen dat je de vuile stenen in een machine kunt kieperen en ze er aan de andere kant schoon uitkomen”, zegt Floris. “Hoe? Onder meer door trillen, maar meer vertel ik niet. Dat is het geheim van de smid.”
